Düşük karbonlu dönüşüm ‘Merkez’lerin görevi değil

Şebnem TURHAN

Merkez Bankası geçen haftası son dönemlerin en kritik Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında 200 baz puanlık faiz indirimi kadar PPK metnine sürdürülebilir finansın girmesi şaşırtıcı oldu. Karar metninde “Kurul, ayrıca iklim ve diğer çevre kaynaklı riskleri sınırlandırmak amacıyla, para politikasının ana hedefl erinde bir değişikliğe yol açmadan sürdürülebilir finans uygulamalarını uzun vadeli bir politika olarak destekleme kararı almıştır” ifadesi yer aldı. TSKB Baş Ekonomisti ve Ekonomik Araştırmalar Müdürü Burcu Ünüvar, Enfl asyon Raporu içerisinde de iklim-fiyat istikrarına dair bir çalışma görmenin şaşırtıcı olmayacağını kaydederek “Önümüzdeki dönemde, iklim risklerine dair stres testleri ve bildirim yükümlülükleri, beklenti anketlerine iklim risklerinin etkisine dair soruların eklenmesi, düşük karbonlu dönüşümü destekleyecek şekilde farklılaştırılmış zorunlu karşılık uygulamaları da, para politikası tartışması içerisinde yer alabilecektir” dedi.

Merkez bankaları da devreye girmeli

İklim politikaları ile ekonomi politikalarının birbirini etkileme kuvveti olduğunu dile getiren Ünüvar şöyle konuştu: “Bu nedenle iklim politikaları ve ekonomi politikaları tasarlanırken kesişen ve çelişen amaçların masaya yatırılması başarı için bir gereklilik olarak öne çıkıyor. Bu kesişme noktası içerisinde kalan oyuncuların başında da merkez bankaları geliyor. 2008 Krizi sonrasında çok popüler olan ‘siyah kuğu’ kavramından hareketle, iklim kriziyle bağlantılı, olasılığı düşük-yıkıcılığı yüksek risklere ‘yeşil kuğu’ adı veriliyor. Yeşil kuğu tanımının yaygınlaşmasını sağlayan Bank for International Settlements, yeşil kuğu tarzı gelişmelerin merkez bankalarının ‘son kurtarma mercii’ olarak ekonomilerde devreye girmesini gerektirebileceğini belirtiyor.”

İngiltere Merkez Bankası eski başkanı Carney’nin finansal istikrar üzerinden işaret ettiği para politikası- iklim krizi ilişkisini yakın zamanlarda fiyat istikrarını da ele alacak şekilde daha fazla konuşulduğunu vurgulayan Ünüvar şöyle devam etti: “Bugünlerde çok popüler olan enerji krizi ve emtia fiyatlarındaki yükseliş de hem iklim krizi ile mücadele edenlerin hem de merkez bankalarının radarına girmiş durumda. Yenilenebilir enerji yatırımlarına rağmen, dünya genelinde fosil yakıtlara olan talebin rekor seviyeye yükseldiğini görüyoruz. Bu durumun tetikleyeceği yeni tur yenilebilir enerji yatırımları ile düşük karbonlu üretim pratiklerinin, farklı metaller üzerinde mevcut seviyelerin de üzerinde fiyat baskısı yaratma riski var. Bu fiyat baskısının yaratacağı enfl asyonist riskler de kaçınılmaz olarak merkez bankalarını yakından ilgilendiriyor. Burada sadece bir örneğini verdiğimiz durum, aslında iklim krizi nedeniyle arz yönlü şokların şiddetinin ve sayısının artacağı öngörüleriyle de uyumlu. Bu perspektiften bakıldığında, merkez bankalarının iklim krizi ile ilgilenmesi son derece doğal. Yeşil merkez bankacılık da bu nedenle yakın zamanda daha çok konuşulur oldu. Burada çerçeveyi çizmek açısından düşük karbonlu dönüşümün, merkez bankalarının değil hükümetlerin görevi olduğunu hatırlatmak gerek. Ancak merkez bankaları da görev tanımlarını etkilediği ölçüde ve araç bağımsızlığı ile çelişmediği sürece, iklim krizi ile mücadelenin bir paydaşı olmalıdır.”

Farklılaştırılmış ZK uygulaması

Türkiye’de kamu kurumlarından yeşil dönüşüm ve Yeşil Mutabakat konusunda daha fazla paylaşım yapıldığını, Paris İklim Anlaşması’nın TBMM’de onaylanmasının ardından bu sürecin hızlanacağını ifade ederek, “Sürdürülebilir finans pratikleri konusu da bu çerçevede daha önce kamu politika dokümanlarına girmişti. TCMB’nin önceki Finansal İstikrar Raporu içerisinde de konuya yer verdiğini hatırlıyoruz. Para Politikası Kurulu içerisindeki mesajı da bunun bir devamı olarak görebiliriz. Bir sonraki Enfl asyon Raporu içerisinde de iklim-fiyat istikrarına dair bir çalışma görmek şaşırtıcı olmayacaktır. Önümüzdeki dönemde, dünyadaki pratiklere uygun olarak, iklim risklerine dair stres testleri ve bildirim yükümlülükleri, beklenti anketlerine iklim risklerinin etkisine dair soruların eklenmesi, düşük karbonlu dönüşümü destekleyecek şekilde farklılaştırılmış zorunlu karşılık uygulamaları da, para politikası tartışması içerisinde yer alabilecektir” dedi.

Avrupa para politikası gündeminde

Burcu Ünüvar, yeşil merkez bankacılık pratiklerinde Bangladeş, Lübnan gibi ülkelerin aktif olduğunu kaydederek “Yakın zamanda Lagarde’in başkanlığında Avrupa Merkez Bankası’nın söylemlerinin ön plana çıktığını görüyoruz. Para politikası içerisinde tahvil alımlarında yeşil tahvillerin öncelikli değerlendirilebileceği bir çerçeve, Avrupa para politikası gündeminde ağırlıklı yer buluyor” dedi.