Daha gerçekçi hedef daha gevşek para politikası

Şebnem TURHAN

Yeni Orta Vadeli Program önceki gece Resmi Gazete’de yayımlandı. Hükümetle birlikte belirlenen ve Merkez Bankası’nın enfl asyon projeksiyonlarına damga vuran yüzde 5 enfl asyon hedefi yeni OVP’de yer almadı. Hiçbir zaman tutturulamayan yüzde 5 hedefi yerine önümüzdeki yıllar için yine tek haneli ancak piyasa uzmanları tarafından daha gerçekçi bulunan enfl asyon tahminleri içeren OVP’de 2021 için yüzde 16,2, 2022 için yüzde 9,8, 2023 için yüzde 8 ve 2024 için yüzde 7,6 yılsonu tüketici enfl asyonu beklentileri yer aldı. Bir önceki OVP, 2021 için yüzde 8, 2022 için yüzde 6, 2023 için de yüzde 4,9’luk enfl asyon tahminleri içeriyordu. Uzmanların enfl asyon hedefl emesinden vazgeçildiği, hedefl enen enfl asyona ulaşma politikasına dönüldüğü yorumlarını yaptığı OVP’nin yanı sıra yüzde 5 hedefi Merkez Bankası para politikasında sıkılığın bir göstergesi olarak değerlendiriliyordu. Şimdi ne olacak? Merkez Bankası enfl asyon tahminlerinde değişikliğe mi gidecek, yoksa bu değişim daha gevşek bir para politikasının habercisi mi?

Dolar/TL tahmini faiz indiriminin işareti mi?

Enfl asyonun yanı sıra OVP’deki dolar/TL tahminleri de aslında bize para politikasında gevşeme olabileceğinin işaretlerini veriyor. Bu yıl için ortalama dolar/TL tahmini 8.30 olarak OVP’de yer aldı. Uzmanlar bunun yılsonuna kadar dolarda bir değer artışını gösterdiğini vurguluyor. Ve şu soruyu yöneltiyor TL neden değer kaybedecek? Yurtdışında ve Türkiye’de bunu sağlayabilecek şu an için bir gelişme olmadığı için faiz indiriminin olabileceği yorumlarını yapıyor analistler. Böylece TL’de bir değer kaybı yaşanacak ve ortalama 8.30 liralık bir dolar/TL tahmini gerçekleşebilecek.

2022’de bile tek haneli enflasyon zor

Bu yıl için Merkez Bankası’nın temmuzda açıkladığı enfl asyon raporunda beklenti yüzde 14,1. Yeni OVP’de yüzde 16,2 olarak tahmin edildi. Ancak piyasa yüzde 17’nin üzerinde yılsonu tüketici enfl asyonu bekliyor ki bu tahminler de ağustosta beklentilerin üzerinde gelen enfl asyon verisi sonrası artırılmıştı. 2022’de yüzde 6 yerine yüzde 9,8’e çıkarılmış olsa bile tek haneli bir enfl asyon verisi piyasa açısından oldukça iyimser bir tahmin yorumlarına yol açtı. 2022’de baz etkisi yaşanacak olsa da kuraklık, emtia fiyatlarındaki artış, üretici fiyatlarından gelen baskı ve iç talepteki artışın sürmesi yüzde 9,8’lik hedefin de tehlikede olduğuna işaret ediyor.

1 dolar 1 TL olur mu döneminde bile tutmadı

Uzmanlar her şeye rağmen yüzde 5 hedefinden vazgeçilmiş olmasını daha gerçekçi programlar hazırlanmasına hizmet ettiğini belirtirken hiçbir zaman da bu hedefin tutturulamadığını kaydediyor. Öyle ki her sene Merkez Bankası’nın yılsonunda enfl asyon verisi sonrasında neden yüzde 5 hedefinin tutmadığına ilişkin hükümete yazdığı mektupları biliyoruz. 2009-2010 yılları yüzde 5 hedefine en yaklaşıldığı yıllardı. Ki hatırlanacağı üzere o dönemler en büyük tartışma “1 dolar 1 TL olur mu?’ idi. Yani TL’de dolara karşı güçlü bir değer kazancı olmadığı sürece Türkiye’de enfl asyonda yüzde 5 seviyelerine inilmesi mümkün görünmüyor. Ki hükümetin dolar/TL tahminleri şu anki verilere göre hatta yılsonuna göre bile TL’de değer kaybı içeriyor.

Merkez Bankası tahminleri yeniden belirlenecek

Gerek dolar/TL gerekse enfl asyon tahminleri Merkez Bankası’nda bir değişim yaşanacağını gösteriyor. Öncelikle 23 Eylül’deki Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında “Enfl asyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 hedefine ulaşıncaya kadar politika faizi, güçlü dezenfl asyonist etkiyi muhafaza edecek şekilde, enfl asyonun üzerinde bir düzeyde oluşturulmaya devam edilecektir” ifadesinde bir değişiklik yaşanması muhtemel. Zaten ağustos itibariyle tüketici enfl asyonu yüzde 19’u aştığında piyasa bu ifadenin yenilenmesini bekliyordu. Ama şimdi OVP sonrasında yüzde 5 hedefi ortadan kalktığı için gözler şimdi nasıl bir yorum yapılacağına çevrildi. Bunun yanı sıra 28 Ekim’deki yılın üçüncü enfl asyon raporunda da tahminlerin güncellenmesi gerekecek. Merkez Bankası enfl asyon raporunda bu yıl sonu için yüzde 14,1, 2022 için yüzde 7,8, 2023 için de yüzde 5 tahminlerine yer vermiş ve enfl asyon patikasını da yüzde 5 hedefine yakınsayacak şekilde belirlemişti.

UZMANLAR HEDEFLERİ NASIL YORUMLADI

HEDEF REVİZYONU BEKLENTİLERİ BOZABİLİR

Bilkent Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Dünya Gazetesi Yazarı Hakan Kara: OVP’de yüzde 5 hedefinin yer almaması aslında kendi başına olumsuz bir durum değil. Yıllardır zaten TCMB ve diğer kamu otoriteleri yüzde 5’i hedefl emeyi bırakmıştı. Toplum da bunun farkında olduğu için kimse planını yüzde 5’e göre yapmıyordu. Bu durum referans noktasının (yani nominal çıpanın) kaybolmasına neden olmuştu. Bu açıdan bakıldığında OVP’de daha gerçekçi bir enfl asyon patikasına yer verilmesi isabetli bir karar olmuş. Tabii burada önemli olan güncellenen hedefl erin ne kadar inandırıcı olduğu. Para politikasının sıkı olmadığı bir konjonktürde hedefin değiştirilmesi enfl asyonla mücadelede havlu atmak gibi algılanabilir. Böyle algılanmaması için revizyonun iletişim ve eylem paketiyle birlikte gelmesi gerekiyor. 2008’de de hedefl erde benzer bir revizyon yapılmıştı. Fakat o dönemde bunun para politikasında gevşeme gibi algılanmasının önüne geçmek için güçlü bir iletişim yapılmış ve daha da önemlisi faiz artırımları gerçekleştirilmişti. Böylelikle beklentiler bozulmadan süreç yönetilmişti. Şimdi para politikasının sıkılaştırılması neredeyse imkânsız görünüyor, bu nedenle hedef revizyonunun beklentileri daha da bozma riski var.

ENFLASYON ÖNCELİKLİ BİR PROGRAM DEĞİL

Piri Reis Üniversitesi Rektör Yardımcısı ve Dünya Gazetesi Yazarı Prof. Dr. Erhan Aslanoğlu, Programda enfl asyona ayrılan kısım çok düşük. Burada enfl asyon öncelikli bir politika okuyamıyorum. Dolayısıyla rakamın da Merkez Bankası’nın tahmin hedefinin üzerinde olması enfl asyon konusunda öncelik kısmını sorgulatıyor. Normal koşullarda Türkiye’nin makroekonomik istikrar için hızla enfl asyonu indirmeye ihtiyacı var. Hedef gerçekçi mi evet, zaten bir enfl asyon programı öncelik olmayacaksa yüzde 5’in tutması zor. Sonuçta enfl asyon konusunda hedef ne kadar düşük tutulursa o kadar sıkı gitme anlamına gelir dolayısıyla daha gevşek para politikası sinyali almış oluyoruz.